1. Giới thiệu chung
Các giống gạo đặc sản như thơm, ST24, OM‑5062 nổi tiếng nhờ hạt dài, thơm, mềm ngon và giá trị cao. Khi vận chuyển từ nơi sản xuất (Đồng Tháp, Tiền Giang, Long An…) đến thị trường, giữ nguyên hạt gạo nguyên vẹn là yếu tố then chốt để bảo đảm chất lượng và tạo uy tín.
2. Quy trình từ gạo lúa đến túi – những bước dễ gây vỡ vụn
2.1 Giai đoạn thu hoạch & sấy
-
Độ ẩm không phù hợp: Nếu thu hoạch khi độ ẩm còn cao (>14 %) và sấy quá nhanh hoặc không đều sẽ tạo vết nứt nội sinh, gọi là stress cracks, khiến hạt gạo dễ vỡ khi xay hoặc vận chuyển.
-
Sấy nhiệt cao hoặc quá nhanh: gây giòn lớp nội tâm. Khi hạ nhiệt đột ngột, độ co giãn không đồng đều dễ tạo nứt vỡ bên trong.
2.2 Giai đoạn xay, tách vỏ, đánh bóng
-
Thiết bị không phù hợp hoặc vận hành sai: Máy lọc, máy đánh bóng áp lực quá mạnh, tốc độ rotor, khe hở không chuẩn gây áp lực cơ học làm vỡ hạt gạo — nguyên nhân chiếm ~15% tỷ lệ gãy hạt.
-
Kỹ thuật không hợp lý: ví dụ đánh bóng quá lâu, tiếp xúc mạnh giữa hạt ăn lòng nhau, dễ gãy vỡ.
3. Những nguyên nhân khi lưu trữ & vận chuyển dẫn đến vỡ gãy
3.1 Tác động cơ học do đóng gói, vận chuyển
-
Tác động rơi hoặc rung lắc: Trong quá trình đóng gói hoặc vận tải (xe tải, container, chuyến bay), nếu gạo rơi từ độ cao lớn hoặc rung lắc mạnh sẽ tăng tỷ lệ hạt vụn.
-
Kiện gạo quá nặng hoặc đóng không kín: sức ép từ trên xuống khiến hạt bị nghiền nhẹ, tạo bột.
3.2 Ẩm thấp hoặc ẩm cao không phù hợp
-
Gạo quá khô (<12 %): dễ giòn, dễ vỡ khi va chạm.
-
Gạo quá ẩm (>16 %): dễ mốc, tạo phát sinh vi sinh làm yếu vỏ hạt. Trong vận chuyển đường dài, môi trường ẩm có thể khiến hạt mềm và vỡ vụn.
3.3 Côn trùng và nấm mốc
-
Côn trùng lưu kho như mọt gạo, mọt cám, rệp hoặc bọ. Chúng đục thủng, ăn vụn gạo, tạo lỗ hổng, làm hạt dễ vỡ khi tiếp xúc lực nhẹ.
-
Nấm mốc, ẩm mốc phát triển làm suy yếu lớp vỏ và nội tâm, gạo mất độ đàn hồi và dễ gãy vỡ hơn.
4. Các bước kiểm soát để giảm tỷ lệ hạt gãy
4.1 Vì trường đầu vào – chọn lúa chất lượng
-
Sử dụng lúa có độ ẩm trong ngưỡng 12–14 % khi thu mua.
-
Kiểm tra lúa nguyên liệu có hạt nứt hay không trước khi xay.
4.2 Quy trình làm khô & xay hợp lý
-
Sấy đều, tránh nhiệt độ cao đột ngột.
-
Không ép hoặc vận hành máy quá nhanh. Điều chỉnh rotor, khe máy, tốc độ máy phù hợp để giảm stress cơ học.
-
Ưu tiên phương pháp parboiling nếu phù hợp, giúp giảm tỷ lệ gãy hạt sau nghiền.
4.3 Đóng gói & lưu kho đúng cách
-
Sử dụng bao kín, có đệm lót mềm để tránh rung lắc. Trọng lượng mỗi bao phù hợp để dễ di chuyển, tránh chèn ép.
-
Bảo quản nơi khô mát, kiểm soát độ ẩm ≤13 %, tránh quá ẩm hoặc quá khô.
-
Kiểm tra định kỳ kho trữ để phát hiện mọt hoặc mốc sớm.
4.4 Vận chuyển nhẹ nhàng
-
Tránh cho gạo rơi từ độ cao khi đóng gói.
-
Sử dụng phương tiện có giảm xóc tốt; hạn chế chuyển tải nhiều lần.
-
Nếu vận chuyển đường biển hay container lớn, đảm bảo kho chứa thông thoáng, đủ thông gió, tránh ngưng tụ hơi nước gây tự làm ẩm gạo.
5. Ví dụ một quy trình chuẩn để giữ hạt nguyên vẹn
-
Thu hoạch lúa đạt độ ẩm mục tiêu 13 %.
-
Sấy nhẹ, dàn đều, kiểm soát nhiệt ≤45–50°C, không sấy sốc.
-
Xay, tách vỏ với máy cài đặt áp lực phù hợp, kiểm soát khe và rotor.
-
Lưu kho bằng thùng sạch, kín, kiểm tra côn trùng định kỳ.
-
Đóng gói trong túi giấy kraft hoặc bao PP có túi ni lông bên trong, mỗi kiện khoảng 25 kg, có lớp foam/giấy mềm.
-
Vận chuyển nhẹ nhàng, hạn chế rơi, rung lắc.
-
Kiểm tra lại chất lượng khi đến nơi: đánh giá tỷ lệ hạt nguyên vẹn ≥90 %.
6. Các lỗi phổ biến thường gặp với gạo ST24, OM‑5062
-
Mua lúa có độ ẩm quá cao → hạt dễ nứt trong sấy → gãy vụn khi xay.
-
Sấy hoặc phơi không đều, mất kiểm soát nhiệt độ → stress cracks trong nội hạt.
-
Máy xay, đánh bóng cài đặt quá mạnh → tỷ lệ gãy cao, đặc biệt với hạt dài như ST24 dễ bị ảnh hưởng.
-
Vận chuyển bằng xe tải gập ghềnh, không có đệm lót → gạo bị tác động rung rung và vỡ vụn.
-
Lưu kho nơi ẩm thấp, có mọt gạo → hạt suy yếu, bọc vỏ bị mỏng, dễ vỡ.
7. Tại sao chất lượng hạt gạo toàn vẹn quan trọng?
-
Giá trị thương mại cao hơn: Gạo nguyên vẹn bán được giá tốt hơn, khách hàng đánh giá cao.
-
Độ hấp thị giác và cảm quan cao: khi nấu, gạo ST24, OM‑5062 giữ form hạt, mềm dẻo, thơm lâu.
-
Không gian lưu bán – tránh nhu cầu comeback do gạo vỡ: hạt vụn ảnh hưởng đến trải nghiệm nấu ăn và bị phàn nàn.
-
Giảm ô nhiễm bụi gạo: giảm lượng hạt vỡ tạo bột – giúp kho sạch hơn, dễ trong vận hành.
8. Tổng kết
- Hạt gạo vị vỡ vụn lớn thường do stress cracks nội sinh, tác động cơ học trong xay, phơi sấy, vận chuyển hoặc do lưu kho không đạt điều kiện ẩm-khô.
- Kiểm soát từ nguyên liệu đầu vào, sấy đúng phương pháp, xay nhẹ, đóng gói kỹ, lưu kho đúng và vận chuyển nhẹ nhàng là những yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ hạt vỡ.
- Người mới nên thử nghiệm với lô nhỏ, kiểm tra tỷ lệ gãy sau mỗi giai đoạn để điều chỉnh quy trình.
- Khi tuân thủ nghiêm ngặt các bước, có thể đạt tỷ lệ hạt nguyên vẹn ≥90 %, mang lại lợi ích thương mại và trải nghiệm người dùng tốt hơn.
Xem thêm:
VẬN CHUYỂN CHÙM RUỘT NGÀO ĐƯỜNG SANG CALIFORNIA
Gửi bún gạo lứt Đồng Tháp sang Hàn Quốc an toàn, nhanh chóng
Dịch vụ vận chuyển bún gạo khô Đồng Tháp đi Hà Lan
